martes, 21 de diciembre de 2021

Pasapalabra dos ecosistemas

Ruleta de palabras feita en Educaplay sobre a estrutura e dinámica dos ecosistemas.
Unha maneira máis atractiva para aprender xogando.

miércoles, 15 de diciembre de 2021

Actividade de repaso sobre os ecosistemas.

 Nesta entrada, adxúntolles unha actividade feita en educaplay para repasar os contidos dos ecosistemas (partes, ecotóns e biomas) como forma de estudar nun futuro.

ame>





martes, 9 de noviembre de 2021

As erupcións volcánicas continúan na Illa de Palma!

As erupcións volcánicas son unha manifestación da actividade interna da Terra.
O noso planeta no seu interior non está durmido, existe unha gran cantidade de enerxía interna.
As principais manifestacións da dinámica interna da Terra son os seísmos, os volcáns e a Tectónica de Placas.
As erupcións volcánicas son un impacto xeolóxico caracterizado pola emisión de lava (magma sen gases). Estas emisións poden ser diferentes dependendo da  composición química das rochas e da temperatura do magma.
Así teremos coladas de lava fluídas ou viscosas que invaden á superficie terrestre, a lava ven acompañada de gases volcánicos e cinsas. 
A realidade do volcán da illa de La Palma é moi activa! Dende o 19 de setembro continúa a actividade volcánica de día e de noite, acompañada de frecuentes seísmos.
Nova de actualidade consulta fai click



As coladas de lava arrasan a illa de La Palma!

 A realidade na illa da Palma é que continúa a erupción volcánica con moita intensidade, as coladas de lava destrúen todo o seu paso, supondo un grave impacto social, económico e nos ecosistemas.

  • As coladas de lava son verteduras de lava na superficie terrestre desde unha fractura, normalmente as coladas de lava descenden polas pendentes dos volcáns.


                                          fotografía  

TIPOS:

  • Coladas en bloque: producidas por lavas de tipo ácido
  •  Coladas Aa : producidas por lava de orixe basáltico 
  • Coladas encordadas: tamén formadas por lavas de orixe basáltico 
  • Coladas almofadas: formadas cuando la lava se solidifica (bibliografía)
Na miña opinión, a situación que viven na illa polas erupcións volcánicas é moi preocupante, coma todos sabemos, teríamos que desenvolver programas de axuda e reconstrucción para os afectados.

lunes, 8 de noviembre de 2021

Como será a vida na Palma cando arrefríe a lava do volcán?

 O volcán da Palma, que cumple este domingo 26 de setembro, unha semana dende a súa erupción, incrementou a súa actividade explosiva e xerou novos centros de emisión ao longo da fisura. Mentres unhas 6.000 persoas foron evacuadas dos seus fogares ante o avance da lava ao mar.

Atopas a noticia aquí 


Autor da imaxe 

A situación pasará, pero persistirán as consecuencias para moitas familias que non poderán volver á vida que tiñan.


Tenerife, El Hierro, La Gomera e La Palma tremando!

 A Palma rexistrou un terremoto de magnitude 4,8 durante a tarde deste martes, un dos máis intensos desde que comezou a erupción do volcán. O tremor produciuse en Fuencaliente a unha profundidade de 34 quilómetros, as persoas aseguraron sentir o tremor en varias partes de Tenerife, El Hierro e La Gomera.

 Segundo os científicos os terremotos detectados a mais de 30 quilómetros da superficie podería significar que o volcán se esta alimentando de magma a esa profundidade.

Despois do tremor de 4,8 producíronse outros de menor magnitude e todos en Villa de Mazo, o maior chegou a unha magnitude 3,4. Destes, dous puideron ser sentidos pola poboación en nivel II e III na escala de intensidade

Déixovos aqui de onde saquei a información e unha foto do volcan da Palma.

Fonte


 


Que pasa cando a lava crúzase coa auga na illa da Palma?

 Dende o mes de setembro, a lava do volcán da illa da Palma, estivo en contacto coa auga, e as reaccións entre as dúas é unhas das cousas máis interesantes sucedidas a partir deste desastre.

  O que ocorre cando o magma quente entra en contacto coa auga do mar é un arrefriamento paulatino do fluído quente, o que fai que a emisión dunha mestura de vapor e gases á superficie, acabe decantando e formando parte da propia terra.

  O magma, ao entrar en contacto coa auga salgada, provoca unha reacción química que alimenta un fume intenso que libera á atmosfera partículas moi finas de ácido clorhídrico e vidro, que poden irritar a pel e os ollos ou mesmo provocar problemas respiratorios hábitat da zona de risco.

  Na miña opinión, a situación na illa da Palma é unhas das peores que pode vivir unha sociedade e que afecta tanto física, psicolóxica e emocionalmente á poboación da illa; e que deberíase evacuar a esta canto antes para evitar máis pérdidas humanas.

  Abaixo móstrase un vídeo deste fenómeno.

Fonte da información.





jueves, 7 de octubre de 2021

A lava segue medrando!

Os expertos atribuen a un aumento do caudal da lava ou a apertura ou cierre dun centro de emisión a elevación de 10 centímetros no chan detectada na estación de "Los Llanos", a mais cercana ao cono do volcán da Palma.

O chan medrou  10 centímetros nas últimas vintecatro horas nunha zona preto do cono do volcán da Palma. 

Fuente


Eu penso que a xente que vive alí debe andar moi preocupa,  para min sería imposible dormir e convivir co volcan . 

martes, 5 de octubre de 2021

Que pasará coa lava que chega ao mar da Palma?

A lava da erupción do volcán da Palma está chegando ao mar, pero o que moitos queremos saber é o que pasará con esta.
Principalmente a lava se convertirá en vidrio xa que, ao xuntar o magma a máis de 800 grados e a auga marina a 24 grados esta fragméntase de maneira violenta e repentina. O contraste térmico provoca a solidificación ao tempo que se contrae. Mentras, boa parte do material que está máis en contacto coa auga rompe e despréndese, son os hidroclastos, que son os materiais sólidos que se arroxa nunha explosión pero en versión submarina. O proceso continua mentras siga chegando lava ao mar e a rapidez deste fai que a roca líquida se solidifique sen alcazar a cristalizarse.


Esta recente erupción paréceme unha gran oportunidade para coñecer máis sobre este fenómeno, así que déixovos un ligazón por si queredes profundizar máis no tema.



lunes, 4 de octubre de 2021

O volcán en erupción na Palma. Cómo está afectando ao ecosistema?

 O volcán da Palma segue activo!!

 Expulsando lava, gases e cinzas, como podedes ver na fotografía.

Isto esta afectando gravemente aos ecosistemas e a vida do ser humano:

  •  Alteración no tráfico aéreo.
  •  Dana o ecosistema provocando incendios forestais.
  • Destrución de terreos fértiles, bosques...Degradación de ecosistemas.
  • Impacto social: desaparición de vivendas, perdas económicas, danos na saúde
  •  Contaminando da auga continental.
  • Alteración no ecosistema mariño.
  •  Xenera custosas perdas materiais 
  • Produce gases nocivos, cinsas... que afectan aos pulmóns, á pel e aos ollos das persoas. Xera nerviosismo e moito medo nos habitantes da illa.

Déixovos unha ligazón a un pdf onde se explican os riscos das erupcións  volcánicas aquí.


 Autor da fotografía: 
Eduardo Robaina

* Na miña opinión, a situación que están vivindo as habitantes da illa de Palma é moi dificil e precisan da solidariedade de todos nós.

jueves, 17 de junio de 2021

As Teorías Evolutivas!

Déixovos uns videos aquí das teorías evolutivas para que podamos aprender xuntos!

Estes videos explican de maneira breve as diferezas entre a Teoría de Darwin e a Teoría de Lamarck e o Neodarwinismo.

martes, 1 de junio de 2021

Autovaliando o noso ciclo de aprendizaxe! Termalismo e saúde K3 ATS STEM

 Ao remate do ciclo de aprendizaxe Termalismo e Saúde opinamos sobre os nosos traballos, as ferramentas que empregamos e a nosa opinión sobre a aplicación desta unidade de xeito práctico e transversal en tres materias: Física e química, Xeografía e historia e Bioloxía e xeoloxía.

Avaliamos as ferramentas :


Autoavaliación opinan Harry, Rebeca, Alba, Giancarlo, Joaquín e Uxía :



lunes, 31 de mayo de 2021

Coñecemos as termas próximas ao colexio: As Burgas!

En relación co proxecto K3 ATS STEM que estamos a realizar, visitei As Burgas e fixen este breve TikTok  no que ides poder visitalas conmigo e ver por exemplo a composición química das súas augas. Espero que vos guste!

Ainda que no proxecto temos conta en TikTok para      difundir os nosos traballos de ciencias de xeito diferente, estes vídeos están subidos ao canle en youtube do blog para que sexa máis sinxelo insertalos:





Joaquín, Héctor e Alicia esperamos que vos gustasen os nosos TikTok e nos sigades na conta @cienciaactivapadrefeijoo.




viernes, 28 de mayo de 2021

A historia de Ourense é a historia termal

Aproveitamento termal na historia de Ourense! dentro do ciclo de aprendizaxe: Termalismo e Saúde K3 ATS STEM.

A cidade de Ourense nace a beira do ríos Miño e Barbaña e arredor dos manantiais de auga quente para o seu aproveitamento, coma a fonte das Burgas, punto neurálxico da vida dos ourensáns.


 No seguinte enlace dende a materia de Xeografía e Historia traballamos e investigamos o seu aproveitamento ao longo da historia. 

Podemos consultar este enlace en Wakelet: Termalismo e saúde: Colección da evolución histórica do termalismo ourensán.

Enmarcado dentro do proxecto Erasmus+ KA3 ATS STEM


A química da auga termal en Ourense

No seguinte mural podemos observar a composición química das augas termais en Ourense que traballamos dende a materia de física e química. 
Nesta infografía reflexamos os principais compoñentes químicos das nosas augas termais e os representamos nun gráfico que representa a súa proporcionalidade.

Tamén quereos destacar pola labor de investigación a presenza do Selenio nas augas dunhas termas da nosa cidade: A chavasqueira, segundo un estudio da Universidade de Vigo que se publicou en abril do 2015!



O Selenio é un antioxidante para a nosa pel e podemos creer que ten un efecto saudable e rexuvenecedor na pel!

Aprendimos en química moitas curiosidades deste elemento químico:
  • Selenio é un elemento non metálico da familia dos calcóxenos de número 34.
  • Atópase moi distribuído na codia terrestre en forma de seleniuros de elementos pesados en estado de oxidación.
  • Combinado con elementos electronegativos, coma o Flúor, pode presentar tamén estados de oxidación +2, +4 ou +6.
  • Arde no aire con chama azul formando dióxido de selenio. o seu composto máis importante H2Se , un gas incoloro e inflamable de olor desagradable e tóxico que disolto na auga ten carácter ácido.

lunes, 10 de mayo de 2021

O método científico e nós: Construimos unha depuradora xeolóxica?


 Construimos unha depuradora xeolóxica?

Observamos un suceso:

As augas termais que rodean a nosa cidade podemos bebelas e sen embargo non son potabilizadas nen depuradas.

Pensamos e fixémonos interrogantes:

Por que non hai que depuralas?

A Natureza, o solo, as pedras por onde discurren terán algo que ver?

Plantexamos unha hipótese:

Será que as areas, gravas, pedras serven para que se adhiran as partículas en suspensión e por iso saen limpas ademáis de quentes.

Deseñamos un experimento:

  • Construír un sinxelo ARTEFACTO para comprobar a nosa hipótese.
  • Primeiro imos pasear a beira do río Miño preto dalgunhas termas e procedemos a recollida de sedimentos de diferente tamaño.
  • Nunha botella de plástico introducimos de maior a menor diámetro as diferentes partículas rompemdo a base da botella.
  • Recollemos mostras de augas de diferentes lugares, do río, das termas e auga sucia para comprobar se a nosa depuradora xeolóxica funciona.
Extraemos conclusións cos resultados obtidos 
Aprobamos o noso experimento xa que funcionou poidemos ver como en cuestións de segundos unha mostra contaminada atravesaba o noso "artefacto" e saía transparente.
Eureka!
Neste vídeo vemos en 30" un resumo do proceso:




martes, 30 de marzo de 2021

domingo, 21 de marzo de 2021

A auga no teu entorno: Termalismo e saúde”

"A auga no teu entorno:  Termalismo e saúde” 
4. Construír:

Explicar nun audio os beneficios para a saúde das augas termais. Ferramentas empregadas: Audacity para gravar o audio e Ivoox para subilo podcast ao canle do proxecto Ciencia Activa.

Audios explicados polo equipo formado por Bruno Ulloa e Carlos Arroyo de 4º ESO A que comentan algúns beneficios das augas termais de Ourense para o ciclo de aprendizaxe A auga no teu entorno: termalismo e Saúde dentro do programa Erasmus K3 ATS STEM (dende a materia de bioloxía e xeoloxía, e con contidos transversais en Xeografía e Historia e Física e química) CPR Plurilingüe Padre feijoo Zorellede 4º ESO académicas.

    

jueves, 11 de marzo de 2021

APRENDEMOS XOGANDO

 Aquí vos deixo   un divertido rosco para seguir aprendendo sobre o termalismo. Sorte,espero que sexades capaces de completálo 

Estamos traballando no ciclo de aprendizaxe, A auga no teu entorno: Termalismo e saúde. Con esta actividade realizamos unha coavaliación sobre esta unidade didáctica

miércoles, 10 de marzo de 2021

Beneficios das augas termáis para a saude


Algunhas augas termáis están ao aire libre.


Outras pódense atopar en balnearios.


 As opcións son diversas. Ademáis a auga é morna, polo que podes usala incluso no inverno!

Dependendo da súa orixe, as augas terán un conxunto de minerais ou outros, polo que é conveniente probar diferentes lugares para obter o máximo beneficio das súas propiedades.

  • Cando nos mergullamos nestas augas, que adoitan estar a unha temperatura elevada, os seus minerais entran en contacto coa nosa pel abrindo os poros e permitindolle que absorba todas as súas propiedades
  • Un dos beneficios para a saúde das augas termáis é que axudan a liberar a tensión no corpo e relaxala.
  • Estas augas tamén relaxan aquelas partes do corpo que poden experimentar algún tipo de inflamación.
  • Hay moita xente que padece problemas de pel as augas termáis pode axudalos a mellorar o estado da pel.
  • Además espanta o sono: cando estás somnolento, vota auga termal na cara, a frescura causada polo produto é tan eficiente como a cafeina, axudando a espertarte.

martes, 9 de marzo de 2021

Poñémoste a proba!

 Alicia e Uxía realizamos un test xeral sobre o termalismo e a saúde, relacionado co proxecto Erasmus + K3 ATS STEM no que estamos participando para poñer a proba os nosos coñecementos sobre este tema.

Esperamos que vos guste! Moita sorte!

Visita á fonte termal das Burgas!


Realizando a tarefa da materia de Bioloxía relacionada co proxecto europeo K3 ATS STEM, o outro día visitei a fonte de agua termal das Burgas da miña provincia. Trátase dun dos espazos máis emblemáticos e queridos da cidade. Aquí naceu o antigo Aquis Aurienses ("augas douradas"), un asentamento romano formado ao redor deste mananciais mineromedicinais que hoxe en día continúan a fluír a máis de 60ºC no corazón do Centro Histórico.

Aquí hai séculos que conviven a curación, o lecer e o culto; foi o lugar de encontro dos seus habitantes, a orixe das lendas, un marco literario e unha colección de postais interminables. Polo tanto, non é casual que Ourense sexa coñecida como a «Cidade das Burgas». Ademais, foi un centro de peregrinación na antigüidade e un dos santuarios indíxenas máis importantes da península.

O trazado actual das Burgas, declarado Ben de Interese Cultural en 2007, débese a un longo proceso de obras e reformas realizadas recentemente e que hoxe nos permiten gozar deste espazo na súa plenitude: un punto de encontro coa historia e o memoria de Ourense.

A continuación déixovos unha fotografía do cartel que informa sobre a composición química da auga da fonte das Burgas.



Para rematar, déixovos unhas fotografías que representan a recollida de mostras de auga da fonte que collín para elaborar o noso proxecto!



lunes, 8 de marzo de 2021

Beneficios das Augas Termais na Saúde


Ourense, coñecida como "Cidade das Burgas" polas súas famosas augas termais, fontes de saúde, beleza e benestar.
Estas augas minerais que nacen do chan son coñecidas en todo o mundo polas súas propiedades curativas, úsanse como tratamento terapéutico para varias enfermidades. Entre os seus diversos beneficios, segundo estudos, a súa temperatura axuda a matar xermes, incluídos virus, tamén axuda a disolver e eliminar as toxinas do corpo, aumenta a circulación sanguínea e a osixenación.
Tamén estimula o sistema inmunitario, aumenta o metabolismo, é beneficioso para a relaxación mental. E en canto á pel, é ideal para psoríase, dermatite, micose e ás veces axuda a curar feridas; sen esquecer que retardan o proceso de envellecemento.
En conclusión, as augas termais son beneficiosas para tratar enfermidades crónicas como:
Enfermidades reumáticas
Neuroparálise central e periférica
Algunhas enfermidades metabólicas como a diabetes, a obesidade...
Trastornos gastrointestinais
Enfermidades respiratorias leves
Problemas de circulación
Enfermidades da pel
Estrés
Secuelas traumáticas

A pesar de todos estes beneficios, as augas termais poden ter contraindicacións, polo que é recomendable consultar co seu médico antes de usalas. 
Sabendo todo isto e o preto que estamos, xa tes escusa para visitalos



Rosco do termalismo!


Aquí temos un rosco de palabras do termalismo creado por Jaime e Rebeca, alumnos de 4º ESO A. Os animamos a facelo e así podedes aprender máis cousas relacionadas con este tema que é moi interesante. Boa Sorte!


O termalismo en Ourense

Bos días tráiovos unha actividade moi divertida nas termas de Ourense. Esta actividade a fixe eu (Angelo) e o meu compañiro Héctor espero que vos guste e o pasedes ben.



miércoles, 3 de marzo de 2021

O termalismo en Ourense

Ourense capital termal !

 A cidade de Ourense destaca polas súas augas : termas , ríos e manantiais. Destacaremos os principais manatiais termais na cidade entre eles atopamos.

1.As Burgas (Fonte) - Mananciais termais a 67ºC coñcidos desde tempos romanos son, pra moitos,o punto onde naceu a cidade.



2.As Burgas (Termas) - Piscina 200m de augas termais a 37ºC


3.A Chavasqueira (Estación termal) - Circuito lúdico-termal xaponés inspirado na cultura Onsen conta con tres piscinas termais exteriores a 41ºC


4.A Chavasqueira (Termas) - Conxunto de pequenas piscinas naturais a 67ºC



5.O Tinteiro (Fonte) - Fonte termal moi popular e prezada da cidade polas propiedades beneficiosas das súas augas para a pel atópase a 45ºC

6.Reza (Fonte) - Con propiedades moi similares a fonte do tinteiro atópase a 32ºC

7.Muíño da Vella (Termas) - Conxunto termal construido ao pé dun antiguo muíño de auga con acea , conta con cinco piscinas exteriores alimentadas por algúns dos mananciais termais con maior temperatura da península atópase a 72ºC

8.Outariz(Estación termal) - O recinto de varias termas exteriores e interiores organizadas en dous circuitos ; o Zen e o Celta atópase a 50ºC

9.Outariz e Canedo (Termas) - A zona termal máis grande da cidade, conta con dous conxuntos de piscinas termais ao aire libre nunha gran área recreativa axardinada

O equipo formado por Ibrahima,Rebeca e Harry obtivo esta información tras visitar a oficina de turismo de ourense 

Auga termal en Ourense

Os alumnos de 4º ESO A estamos levando a cabo o proxecto relacionado co Termalismo en Ourense, encadrado dentro do curso de formación Erasmus+ K3 ATS STEM. Joaquín e Jaime os deixan unha presentación feita en Power Point. Esperamos que vos guste!

miércoles, 24 de febrero de 2021

A auga no teu entorno: Termalismo e saúde

 Beneficios e precaucións das augas termais na saúde

Benefíciaste dos seus minerais Estas augas teñen unha alta concentración de minerais, que entran en contacto coa nosa pel, abrindo os poros e permitíndolle absorber todas as súas propiedades.

 Existen varios tipos de augas segundo os elementos minerais que as compoñen e as propiedades que nos ofrecen, entre elas están as bicarbonatadas, as cloradas, as sulfatadas, as sulfuradas, as carbohidratadas, as ferruxinosas e as oligometálicas, todas presentes na provincia, agás as sulfatadas.

- Aceleran o teu metabolismo: Hai moita xente que padece un metabolismo lento. Isto fai que gañen quilos extras incluso comendo moi pouca comida e tendo dixestións pesadas.

As augas termais, como facer exercicio, permítenlle activar o metabolismo para resolver este problema. Non só o activa, senón que tamén o acelera, polo que funciona moito máis rápido.

- Son relaxantes: As augas termais tamén poden axudar a normalizar o funcionamento do sistema nervioso autónomo do corpo, xa que, grazas ao aumento da temperatura corporal, prodúcese a relaxación mental, a produción de endorfinas e a regulación das funcións glandulares.

- Axúdache se tes problemas de pel: Hai moita xente que padece problemas de pel como dermatite, psoriase e incluso algúns tipos de alerxias. Ir ás augas termais da provinvia pode axudalos a mellorar o estado da súa pel.

Ás veces, a nosa pel pode picar ou xerar certas molestias que nos incomodan. Grazas aos minerais das augas termais, a pel cura e rexenérase.

Deste xeito, a curación destes brotes acelérase e mellora o seu aspecto. Nestes casos concretos é necesario acudir a este tipo de auga con máis regularidade.

- Tratamentos de fisioterapia: son moi boas para procesos de rehabilitación entre eles algún problema na espalda e cadeira.

- Boas para calquera de afeccións respiratorias, alérxicas ou cutáneas.

- A exposición do sol tras o baño termal facilita o bronceado.


Precaucións coas augas termais

- Non te quedes na auga un tempo excesivo.

- No caso de ter presión arterial alta ou algún tipo de enfermidade cardíaca, aínda que teñamos tumores ou úlceras no estómago, será necesario que o noso médico nos dea a súa aprobación para usar este tipo de augas e como facelo correctamente.

- As persoas con hipotensión deben ter especial coidado: a presión excesivamente baixa que sofren estas persoas pode facer que se mareen e incluso se desmayen. Polo tanto, deben consultar co seu médico o tempo de exposición adecuado para eles.







martes, 23 de febrero de 2021

3,2, 1...Comezamos choiva de ideas!

Ciclo de aprendizaxe da auga no noso entorno:Termalismo e Saúde K3 ATS STEM
Comezamos cunha avaliación inicial que compartimos deste padlet,
 fai click na imaxe e verás a nosas respostas:


martes, 9 de febrero de 2021

Localización do Wolframio e do Carbón

Hoxe imos a falar da localización do Wolframio e do Carbón. Para que sexa máis divertido e ameno, vamos a empregar un mural interactivo feito en Genial.ly

Podedes deixar comentarios para saber a vosa opinión ao respecto do traballo de búsqueda.

domingo, 7 de febrero de 2021

Aprendendo sobre o carbono e o wolframio!

No seguinte mural interactivo poden observar orixe, formación e localización... Sabíalo?

Usos do carbón e o wolframio dende primeiros do século XX

Investigando sobre os usos do carbón e do wolframio dende principios de séculos XX ata a actualidade e nesta presentación recollemos a esencia da nosas pesquisas. Grupo de traballo: Ibrahima, Rebeca, Marcos e Giancarlo.

sábado, 6 de febrero de 2021

A evolución das emisións de CO2 co paso do tempo!

 

 A continuación nestas gráficas imos poder observar a evolución dos niveis de emisións de CO2 e algunha das características que estes trouxeron.




Ademais, nesta tabla de datos imos ver a evolución que foi tendo o CO2 co paso dos anos.


 


A conclusión que sacamos disto os membros que participamos nesta investigación, Uxía, Alicia, Joaquín e Alba, é que é un problema que sempre estivo en mans de todos como poidemos ver nestas gráficas e nestas análises. 
Frear aínda que sea un pouco as emisións de CO2 é algo que deberíamos levar a cabo pensando e aplicando solucións a este problema. É a nosa responsabilidade lograr decrecer esta gráfica neste ano e nos vindeiros





viernes, 5 de febrero de 2021

Orixe e localización do carbón e o wolframio

O alumnado de 4º ESO académicas participa no pilotaxe Erasmus K3 ATS STEM e no ciclo de aprendizaxe: De que está feita a I Guerra Mundial? Dende a materia de bioloxía coma traballo transversal realizamos varias tarefas. Por exemplo Miguel Vidal e Bruno Ulloa realizamos unha labor de búsqueda de información sobre a orixe do carbón e o wolframio pola relación destes recursos naturais e a súa relevancia no século XX e duranta a I Guerra Mundial.